แนะนำวิธีการใช้ตั๋วรถไฟญี่ปุ่น

ประเภทตั๋วรถไฟญี่ปุ่น

ตั๋วรถไฟญี่ปุ่นค่อนข้างมีความหลากหลายและมีการใช้งานที่แตกต่างกัน หากแบ่งประเภทตามสิทธิ์การใช้รถไฟแต่ละประเภทของ JR (บริษัทอื่นๆ อาจมีรูปแบบที่แตกต่างออกไป) สามารถแบ่งได้ดังนี้

ตั๋วโดยสารราคาพื้นฐาน (Basic Fare Ticket)

ตั๋วโดยสารราคาเริ่มต้นสำหรับรถไฟทุกขบวน คำนวณราคาตามระยะทางระหว่างต้นทางและปลายทาง

ลักษณะของตั๋ว Basic Fare Ticket มี 2 แบบด้วยกัน

1. ตั๋วรถไฟระยะใกล้ – ลักษณะเป็นตั๋วกระดาษขนาดเล็ก ส่วนใหญ่ใช้สำหรับโดยสารรถไฟธรรมดากับรถไฟเร็ว ตั๋วแสดงข้อมูลสถานีต้นทางและราคาตั๋วเท่านั้น
บัตรเติมเงิน IC Card ทุกชนิด เช่น Suica, PASMO, ICOCA สามารถใช้จ่าย Basic Fare Ticket ได้สำหรับการเดินทางระยะใกล้ภายในเมือง โดยการแตะบัตรเมื่อเข้า-ออกประตูอัตโนมัติที่สถานี

2. ตั๋วรถไฟระยะไกล – ลักษณะเป็นตั๋วกระดาษขนาดไม่เกินนามบัตร ส่วนใหญ่ใช้สำหรับโดยสารรถไฟด่วนพิเศษกับชินคันเซ็น ตั๋วแสดงข้อมูลต้นทาง-ปลายทาง วันที่ ราคา และอายุการใช้งาน

ตั๋วรถไฟด่วนพิเศษ (Limited Express) & ตั๋วรถไฟชินคันเซ็น (Super Express Ticket)

ตั๋วอีกใบที่คำนวณแยกเพิ่มจาก Basic Fare Ticket สำหรับการโดยสารรถไฟด่วนพิเศษและรถไฟชินคันเซ็น ลักษณะเป็นตั๋วกระดาษขนาดไม่เกินนามบัตร ตั๋วแสดงข้อมูลต้นทาง ปลายทาง วันที่ ราคา อายุการใช้งาน และประเภทที่นั่ง

ตั๋วระบุที่นั่ง (Reserved Seat Ticket)

ตั๋วระบุที่นั่งที่คำนวณเพิ่มจาก Basic Fare Ticket หรือ Limited Express & Super Express Ticket สำหรับรถไฟที่มีตู้โดยสารระบุที่นั่ง (Reserved Seats) ทุกชนิด รวมไปถึงที่นั่งชั้นพิเศษอย่าง Green Car และ GranClass โดยเมื่อจองคู่กับรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น หมายเลขที่นั่ง หมายเลขตู้ ชื่อขบวนรถ และรอบเวลาจะระบุรวมอยู่บนตั๋ว Limited Express & Super Express Ticket ไว้ด้วยกัน

พาส (Pass)

ตั๋วเหมาจ่ายที่ให้สิทธิ์การโดยสารระบบขนส่งสาธารณะอย่างไม่จำกัดรอบ ภายใต้เงื่อนไขเส้นทางและเวลาที่กำหนด โดยพาสที่ได้รับความนิยมมากที่สุด คือ พาสรถไฟ (Rail Pass) ซึ่งพาสรถไฟทั้งหมดจะครอบคลุมราคาตั๋ว Basic Fare Ticket ในพื้นที่ที่ใช้ได้ ส่วนจะครอบคลุมราคา Limited Express Ticket หรือ Shinkansen Ticket หรือไม่ ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขของพาสนั้น

พาสรถไฟมีหลากหลายชนิด และสามารถแบ่งได้ตามบริษัทผู้ให้บริการหรือพื้นที่ที่ให้บริการ

พาสสำหรับใช้กับรถไฟภายในบริษัทเดียว

แต่ละบริษัทรถไฟมีพื้นที่ให้บริการที่แตกต่างกัน บริษัทใหญ่ที่สุดคือ Japan Railway (JR) ซึ่งมีบริษัทลูกแบ่งตามภูมิภาคอีก 6 บริษัททั่วประเทศ ดังนั้น JR Pass หลายชนิดจึงนับเป็นพาสที่ใช้กับรถไฟบริษัทเดียวกัน ตัวอย่างเช่น

• Hokkaido Rail Pass – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท JR Hokkaido
• Kyushu Rail Pass – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท JR Kyushu
• JR West Pass – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท JR West

นอกจากนี้ บริษัทรถไฟเอกชนก็มีพาสเป็นของตัวเอง สำหรับใช้โดยสารรถไฟของบริษัทตัวเองเหมือนกัน เช่น

• Osaka Metro 1-Day Pass – พาสสำหรับรถไฟและรถบัสในเครือบริษัท Osaka Metro ในเมืองโอซาก้า
• Kintetsu Rail Pass – พาสสำหรับรถไฟและรถบัสในเครือบริษัท Kintetsu มีเส้นทางในเมืองโอซาก้า-นารา-เกียวโต

พาสสำหรับใช้กับรถไฟหลายบริษัท

บริษัทรถไฟต่างๆได้ร่วมมือกันออกพาสที่สามารถใช่ร่วมกันได้หลายบริษัท ทำให้พื้นที่การใช้งานขยายมากขึ้นและเพิ่มความสะดวกสบายในการเดินทางให้นักท่องเที่ยว

ตัวอย่าง JR Pass ที่ใช้ได้กับหลายบริษัทในเครือ JR ด้วยกัน

• JR East – South Hokkaido Pass – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท JR East และ JR Hokkaido
• JR Sanyo-San‘in-Northern Kyushu Pass – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท JR West และ JR Kyushu

ตัวอย่างพาสรถไฟที่บริษัทเอกชนร่วมกัน

• Tokyo Subway Ticket – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท Tokyo Metro และ Toei Subway
• Kyoto-Osaka Sightseeing Pass 1 day (Osaka Metro) – พาสสำหรับรถไฟในบริษัท Osaka Metro และ Keihan Railway

วิธีการซื้อตั๋วรถไฟญี่ปุ่น

ซื้อผ่านตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติ

ตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติเป็นช่องทางการซื้อที่รวดเร็วที่สุด โดยประเภทตู้แบ่งได้ 2 แบบหลักๆ

1. ตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติแบบธรรมดา (Ticket Vending Machines) พบได้ตามสถานีรถไฟทั่วไป ใช้งานกับรถไฟธรรมดาและรถไฟเร็ว โดยขั้นตอนการซื้อมีแค่การเลือกราคาตามระยะทาง และจำนวนคน
2. ตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติแบบจองที่นั่ง (Reserved Seat Ticket Vending Machines) พบได้ตามสถานีรถไฟที่มีรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็นให้บริการ โดยขั้นตอนการซื้อมีความซับซ้อนมากกว่าเช่น มีระบบจองที่นั่ง ระบบสแกน QR Code รับสิทธิ์ของพาสหรือรับตั๋วจองที่นั่งออนไลน์

ตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติส่วนใหญ่ต้องจ่ายด้วยเงินสดเท่านั้น มีเพียงผู้ให้บริการบางบริษัทเท่านั้นที่รับบัตรเครดิต การใช้บัตร IC Card เช่น Suica, Pasmo, ICOCA ซึ่งเป็นบัตรเติมเงินที่สามารถใช้จ่ายแทนตั๋วรถไฟในการเดินทางภายในเมืองหรือพื้นที่รอบๆได้เช่นกัน และสามารถเติมเงินได้ที่ตู้จำหน่ายตั๋วอัตโนมัติ

ซื้อผ่าน Ticket Office (Midori-no-madoguchi)

Ticket Office มีตามสถานีรถไฟหลักทั่วประเทศ สามารถซื้อตั๋ว แลกรับพาส และจองรถไฟทุกประเภท รวมถึงให้ข้อมูลการเดินทางได้เช่นกัน การซื้อตั๋วแนะนำว่าให้จดใส่กระดาษเป็นภาษาอังกฤษแล้วยื่นให้เจ้าหน้าที่เพื่อให้ง่ายต่อการสื่อสาร แจ้งสถานีปลายทาง จำนวนคน วัน และเวลาที่ต้องการ

ซื้อผ่านช่องทางออนไลน์

ตั๋วรถไฟด่วนพิเศษ รถไฟชินคันเซ็น พาสต่างๆ และตั๋วในรูปแบบ E-Ticket สามารถซื้อทางออนไลน์ผ่านเว็บไซด์อย่างเป็นทางการของบริษัทรถไฟหรือผ่านตัวแทนจำหน่ายในประเทศไทยอย่าง Japan All Pass ซึ่งอาจมีราคาถูกกว่าซื้อตั๋วหน้างาน

การใช้ตั๋วรถไฟญี่ปุ่นเข้า-ออกสถานีรถไฟ

การเดินเข้าประตูตรวจตั๋วอัตโนมัติ ตั๋วที่มีขนาดไม่เกินนามบัตร ด้านหลังสีดำ ให้สอดตั๋วทุกใบเข้าไปในช่องเสียบบัตร แล้วก่อนเดินผ่านให้หยิบตั๋วคืนทุกครั้ง ถ้าใช้บัตร IC Card ให้แตะบัตรที่แถบที่มีสัญลักษณ์ IC แล้วเดินผ่านได้เลย ส่วนตั๋วลักษณะอื่นๆให้แสดงกับเจ้าหน้าที่

การใช้งานตั๋วกับรถไฟแต่ละประเภท

รถไฟธรรมดา (Local) และรถไฟเร็ว (Rapid)

เนื่องจากเป็นรถไฟที่ไม่ต้องจองที่นั่ง สามารถใช้ตั๋ว Basic Fare หรือ บัตร IC Card หรือ พาส ได้อย่างใดอย่างหนึ่ง การตรวจตั๋วจะทำที่สถานีผ่านประตูอัตโนมัติหรือเจ้าหน้าที่ประจำสถานี แต่รถเร็วบางเส้นทาง มีตู้โดยสารระบุที่นั่ง (Reserved Seat) การโดยสารบนตู้เหล่านี้ต้องมีตั๋วระบุที่นั่งเพิ่มมาอีกใบ

รถไฟด่วนพิเศษ (Limited Express) และรถไฟชินคันเซ็น (Shinkansen)

ตู้ไม่ระบุที่นั่ง (Non-Reserved Seat)

ต้องมีตั๋ว Basic Fare คู่กับตั๋วรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น (Limited Express / Super Express Ticket) โดยเมื่อเดินผ่านประตูอัตโนมัติต้องสอดตั๋วทั้ง 2 ใบพร้อมกัน และสามารถขึ้นขบวนรถไฟในเส้นทางที่กำหนดไว้เวลาใดก็ได้ ภายในอายุของตั๋ว การตรวจตั๋วจะมีเจ้าหน้าที่ประจำขบวนรถตรวจตั๋วผู้โดยสารทุกคน

กรณีใช้พาส

• พาสที่รวมรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น สามารถถือพาสใบเดียวขึ้นรถไฟได้เลย
• พาสที่ไม่รวมรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น ต้องซื้อตั๋วรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น แบบไม่ระบุที่นั่งเพิ่มมาอีกใบ

ตู้ระบุที่นั่ง (Reserved Seat)

ต้องมีตั๋ว Basic Fare พร้อมกับตั๋วรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น (Limited Express / Super Express Ticket) ที่เป็นแบบระบุที่นั่ง (Reserved Seat Ticket) โดยเมื่อเดินผ่านประตูอัตโนมัติต้องสอดตั๋วทั้ง 2 ใบพร้อมกัน และต้องขึ้นขบวนรถไฟตามที่ระบุบนตั๋วเท่านั้น การตรวจตั๋วจะมีเจ้าหน้าที่ประจำขบวนรถเดินตรวจว่ามีผู้โดยสารนั่งตรงตามในระบบหรือไม่ แต่จะไม่ตรวจรายบุคคล

กรณีใช้พาส

• พาสที่รวมรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น ต้องมีตั๋วระบุที่นั่งเพิ่มมาอีกใบ ถ้าเงื่อนไขพาสให้สิทธิ์การจองที่นั่ง จะสามารถจองได้ฟรี
• พาสที่ไม่รวมรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น ต้องซื้อเฉพาะตั๋วรถไฟด่วนพิเศษหรือชินคันเซ็น แบบระบุที่นั่งเพิ่มมาอีกใบ

การเปลี่ยนและยกเลิกตั๋ว

ตั๋วยังไม่ได้ใช้งานหรือยังไม่ถึงรอบเวลาที่จองไว้ สามารถเปลี่ยนตั๋วในประเภทเดียวกันหรือชำระเงินเพิ่มเพื่อเปลี่ยนตั๋วใหม่ฟรี 1 ครั้ง หากเปลี่ยนตั๋วครั้งที่ 2 หรือขอคืนเงิน ต้องทำเรื่องที่ Ticket Office โดยตั๋วจะถูกยกเลิกและคืนเงินแบบมีค่าธรรมเนียม

Thanakrit Panyarachun